การเล่นผีนางเหนี่ยง

การเล่นผีนางเหนี่ยง

“ผีนางเหนี่ยง” เป็นประเพณีการเล่นเข้าผีของชาวล้านนาที่นิยมเล่นกันในชุมชนชนบท คล้ายกับการเล่นผีบ่ากวัก  ข้อมูลเกี่ยวกับการเล่นผีนางเหนี่ยง จากเอกสารอัดสำเนาเรื่อง “พิธีกรรมความเชื่อด้านจิตวิญญาณ(ผี) ของคนล้านนา” โดยยงยุทธ เกษมส่งสุข กล่าวถึงการสัมภาษณ์นางสุธรรม วังเขียว ที่บ้านวังหลวง ต.ป่าพลู อ.บ้านโฮ่ง จ.ลำพูน ว่าแต่เดิมที่บ้านวังหลวงนิยมเล่นผีนางเหนี่ยงควบคู่กับการเล่นผีบ่ากวักในช่วงเทศกาลสงกรานต์ แต่ปัจจุบันการเล่นผีนางเหนี่ยงไม่นิยมเล่นกันแล้ว

เนื่องจากผู้เล่นผีนางเหนี่ยงเกรงกลัวในกรณีเมื่อเชิญผีเข้าประทับร่างผู้เล่นแล้ว บางครั้งผีไม่ยอมออกจากร่างทรงเมื่อหยุดเล่นและเชิญผีออกจากร่าง หรือกระทั่งมีผีตนอื่นเข้าประทับร่างผู้คนที่มาร่วมพิธี จึงจำเป็นต้องเชิญผู้ที่มีวิชาอาคมมาช่วยเชิญผีออกจากร่าง หรือต้องพาร่างคนที่ผีประทับร่างอยู่ให้เดินเข้าไปใต้ถุนบ้าน บริเวณใต้ระเบียงที่มีการซักล้างที่คนล้านนาเรียกว่า “ปื้นขี้หม่า” แล้วให้คนที่พยุงไปใช้เท้าเหยียบส้นเท้าของคนที่ผีเข้าประทับร่าง ผีจึงจะยอมออกจากร่างไป บางครั้งใช้เวลานาน จึงทำให้คนเล่นกลัวไม่กล้าเล่น

วิธีการเล่นผีนางเหนี่ยงคล้ายกับการเล่นผีบ่ากวัก แตกต่างกันที่อุปกรณ์ที่ใช้และบทร้องที่เชิญผีนางเหนี่ยง หรือ “ร่ำเชิญผี”

อุปกรณ์การเล่นผีนางเหนี่ยง

1. ไม้ชี้ดาว เป็นไม้ไผ่รวกยาวประมาณ 3-5 เมตร ที่นำกรวยดอกไม้ธูปเทียน(สวยดอก) 1 อัน มาผูกติด (แบบเดียวกับการเล่นผีบ่ากวัก) ในกรวยใส่ธูป 3 ดอก ข้าวตอก และดอกไม้ทั่วๆ ไป
2. น้ำขมิ้นส้มป่อย 1 แก้ว
3. น้ำเย็น เหล้า
4. ผ้าขาวม้า 1 ผืน

ขั้นตอนการเล่น

เมื่อผู้เล่นนัดวันเวลา สถานที่ไว้ล่วงหน้าแล้ว ทุกคนจะไปรวมตัวกันที่ลานหน้าวัดหรือลานบ้าน เวลาประมาณ 9.00 น. เป็นต้นไป จากนั้นผู้เล่นจำนวน 2 คน จะนั่งหันหน้าเข้าหากันในท่านั่งขัดสมาธิ แล้วใช้ผ้าขาวม้าคลุมศีรษะของผู้เล่นทั้งสองคนไว้ โดยทั้งคู่จะนั่งใกล้ๆ กับไม้ชี้ดาวที่พาดกับกิ่งต้นไม้ แล้วชี้ปลายไม้ให้ตรงกับดวงตะวัน เมื่อผู้เล่นทำสมาธิแล้ว คนที่มาร่วมพิธีจะร้องบทเชิญผีให้เข้าประทับร่างผู้เล่นคนใดคนหนึ่ง โดยจะร้องไปเรื่อยๆ หลายๆ รอบ จนกว่าผีจะเข้าร่าง หากคนที่เป็นร่างทรงลุกขึ้นฟ้อนรำเรื่อยๆ โดยไม่ลืมตามองผู้คนโดยรอบ นั่นหมายความว่าผีเข้าร่างแล้ว

จากนั้นผู้เข้าร่วมพิธีจะเริ่มถามคำถาม ทำนองเกียวกับการเล่นผีบ่ากวัก คือ ถามเรื่องการงาน การเรียน ความรัก โชคชะตา เป็นต้น เมื่อถามคำถามหมดแล้ว จึงจะเชิญผีนางเหนี่ยงออกจากร่าง โดยใช้น้ำขมิ้นส้มป่อยพรมไปที่ผู้เล่น เพื่อเป็นการขอขมาต่อวิญญาณที่เชิญมาประทับร่าง

บทร้องเชิญผีนางเหนี่ยง

“นางเหนี่ยงเอ๋ย นางเหนี่ยงเข้านอน

จาวละกอน ตอนแป้ อะล่อต๋อแต๋ต้อดแหแม่ปิง

เก็บใส่หิง ใส่ล้อลากเล่น”

ยงยุทธ เกษมส่งสุข. พิธีกรรมความเชื่อด้านจิตวิญญาณ(ผี)ของคนล้านนา. (เอกสารอัดสำเนา).