โล้ชิงช้าของอาข่า

โล้ชิงช้าของอาข่า

                พิธีโล้ชิงช้าจัดขึ้นประมาณปลายเดือนสิงหาคมของทุกปี  เพื่อเป็นการรำลึกถึงเทพธิดา “อึ่มซาแยะ” ผู้ประทานความอุดมสมบูรณ์ให้แก่พืชผลที่กำลังงอกงามในไร่  จัดวนไปแต่ละหมู่บ้านของชาวอาข่า แต่ละชุมชนจัด 4 วัน  สองวันแรกของพิธีโล้ชิงช้า ถือเป็นวันเตรียมตัวของชาวบ้านที่ต้องตำข้าวไว้ให้พอกิน เย็บเสื้อผ้าเครื่องแต่งกายตลอดจนจัดหาสิ่งที่จำเป็นและทำธุระส่วนตัวให้เรียบร้อย เพราะในสองวันหลังของเทศกาลมีข้อห้ามไม่ให้ตำข้าว  ห้ามเย็บเสื้อผ้า และออกไปนอกหมู่บ้าน แม้แต่การใช้จ่ายเงินซื้อสิ่งของก็ไม่ได้ แต่ไม่ห้ามการรับเงิน

                 อาข่าถือว่าพิธีโล้ชิงช้าเป็นพิธีศักดิ์สิทธิ์ จึงถือเป็นโอกาสอันสำคัญของชาวบ้านที่จะได้มาร่วมชุมนุมกันเพื่อขอพรจากสิ่งศักดิ์สิทธิ์ เด็กจะโล้ชิงช้าและวิ่งเล่นกันอย่างสนุกสนาน ส่วนหนุ่มสาวก็จะไปพรอดรักเกี้ยวพาราสีกันที่ลานสาวกอดในยามค่ำคืน ในการเล่นชิงช้านั้นต้องคอยระมัดระวังมิให้สายขาด  หากผู้ใดทำสายชิงช้าขาดจะถูกปรับให้เสียหมู 1 ตัว เพื่อนำไปเซ่น ขอขมาต่อผีประจำชิงช้าและสายเชือก  ในเทศกาลโล้ชิงช้านี้ บางคนกล่าวว่ามีข้อกำหนดบังคับให้ทุกคนต้องเล่นโล้ชิงช้าเพื่อให้ทุกคนได้ปลอดภัยจากผีร้ายด้วย  

                 วันแรกของพิธีจะเป็นพิธีเซ่นไหว้บรรพบุรุษ ผู้หญิงจะไปตักน้ำบริสุทธิ์ที่แหล่งน้ำศักดิ์สิทธิ์ของหมู่บ้าน นำน้ำศักด์สิทธิ์แช่ข้าวสารเหนียวไว้ตำเป็นอาหารเซ่นไหว้บูชา ที่เรียกว่า "ข้าวปุก" (จะใช้ข้าวเหนียวหรือข้าวดอยที่ผ่านการนึ่งมาตำในครกใหญ่ผสมกับงาดำและเกลือ ปั้นเป็นก้อนกลมและบีบให้แบนแล้วนำไปห่อใบตอง)

                 วันที่สองเป็นวันสร้างชิงช้าใหญ่ของหมู่บ้าน ฝ่ายชายจะรวมตัวกันออกไปตัดไม้ทารกมาทำเสาชิงช้า แต่ละบ้านจะทำชิงช้าเล็กๆ ด้วยไม้ไผ่ ให้แก่ลูกหลาน ที่หน้าบ้านของตนเอง หลังจากทำชิงช้าเสร็จในตอนเย็น ช่วงกลางคืนจะมีการเต้นรำฉลองชิงช้า ด้วยการเต้นรำกระทุ้งกระบอกไม้ไผ่หรือที่ชาวอาข่าเรียกว่า “ตุ๊บองฉ่อง” อย่างสนุกสนานจนถึงรุ่งเช้าของวันใหม่ จากนั้นนักเต้นจะได้รับเชิญจากเจ้าบ้าน เพื่อเลี้ยงอาหารเครื่องดื่มกันอย่างอิ่มหนำสำราญ

                 วันที่สามเป็นวันเซ่นไหว้บรรพบุรุษ ตอนเช้ามีการฆ่าสัตว์เลี้ยง เช่น หมู ไก่ เพื่อทำพิธีกรรม และไว้ต้อนรับแขก ญาติสนิท มิตรสหายที่มาเยือน จากนั้นมีการโล้ชิงช้าใหญ่กันอย่างสนุกสนาน พวกหนุ่มสาวก็จะใช้ลานสาวกอดมานั่งพูดคุยกันและเปลี่ยนกันดึงชิงช้า โดยเฉพาะหนุ่มๆ ต้องแสดงความสามารถในการโหนชิงช้าให้สูง เพื่อให้เป็นที่สนใจของสาวๆ พร้อมร้องเพลงเกี้ยวพาราสี เป็นภาษาประจำเผ่า ส่วนเด็กๆ จะมีชิงช้าของพวกเขาที่หน้าบ้านไว้เล่นเช่นกัน พอตกกลางคืนจะมีการเต้นรำกระบอกไม้ไผ่ตลอดทั้งคืน

                 วันที่สี่เป็นวันทำพิธีปิดเทศกาลของแต่ละชุมชน ผู้ที่ยังไม่ได้โล้ชิงช้า จะมาโล้ชิงช้าเพื่อเป็นสิริมงคลให้แก่ตนเองและครอบครัว ก่อนที่หมอผีประจำหมู่บ้านจะผูกสายชิงช้าไว้กับเสาชิงช้า และต้องผูกก่อนตะวันจะตกดิน ส่วนชิงช้าจะปล่อยทิ้งไว้จนกว่าปีใหม่จะเริ่มขึ้นอีกในปีต่อไป

                 เมื่อเทศกาลโล้ชิงช้าสิ้นสุด  หัวหน้าพิธีกรรมแห่งหมู่บ้านจะเป็นผู้เก็บสายเชือกของชิงช้าใหญ่มัดเก็บไว้ที่เดิม ส่วนชิงช้าเล็กๆ ที่แต่ละบ้านสร้างขึ้นเล่นกันก็จะถูกรื้อถอนทิ้งไป  และหลังจากพิธีโล้ชิงช้าผ่านพ้นไปแล้ว  ก็มีข้อห้ามมิให้ผู้ใดมาเล่นชิงช้านั้นอีกจนกว่าเทศกาลโล้ชิงช้าในปีใหม่จะเวียนมาถึงอีกวาระหนึ่ง
ชิงช้าของอาข่า มีอยู่ 3 แบบ คือแบบกระโจมสี่เสา แบบระหัดวิดน้ำ และแบบสำหรับเด็ก

                 แบบกระโจมสี่เสา  ทำด้วยไม้สี่ต้นริดกิ่งให้หมดเหลือไว้แต่ยอด  เมื่อปักเสาทั้งสี่ลงในดินแล้วก็รวบยอดเข้าหากันมัดผูกติดกัน และมีเชือกทำด้วยเถาวัลย์ห้อยลงมาตรงกลางที่ปลายเชือกทำเป็นห่วง

                 แบบระหัดวิดน้ำ  ทำด้วยเสา 2 ต้น ปักลงในดิน ด้านบนเป็นง่ามบากสำหรับรองรับแกนกลาง และมีแขนยื่นออกไป 4 ด้าน ปลายแขนตรงข้ามแต่ละคู่นั้นยึดปลายด้วยไม้ไผ่ มีลักษณะคล้ายระหัดวิดน้ำ มีเชือกผูกห้อยลงมาทั้ง 4 แขน ชิงช้าแบบนี้โล้ครั้งละ 4 คน

                 แบบสำหรับเด็ก  เหมือนแบบกระโจมสี่เสา ผิดกันตรงขนาดเล็กกว่าและมีจำนวนมาก เชือกที่ห้อยตรงกลางสำหรับโล้นั้น ทำด้วยเชือก 2 เส้น ตรงปลายเชือกที่เด็กจะขึ้นไปนั่งโล้นั้นใช้ไม้ไผ่วางทับเชือก
                                                                                                                  

สุนีย์ ประสงค์บัณฑิต.(2546). ประเพณีสิบสองเดือน : พิธีกรรมที่เปลี่ยนไป.  กรุงเทพฯ : ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร.

http://www.iamakha.com/forum/index.php/topic,80.0.html สืบค้นวันที่ 17 มิถุนายน 2558

http://www.hilltribe.org/thai/akha/akha-swing.php   สืบค้นวันที่ 17 มิถุนายน 2558